ده م ناسین ل چلێ زڤستانێ دا
حەیدەر عەرەبۆ یوسڤانی
گەردوون ناسی و شەھرازایی بوون دگەش و ھەوای دا، زانستەک بوو باب و باپیرێن مە دگەڤندا گرنگیەکا مەزن پێ دایە و تێدا د شارەزا و پسپور بوون ، وەکی ھەمی مللەتان ژ ڤێ زانستێ بێ بار نەبووینە و بزاڤکریە کۆ شارەزایێ لسەر وەرزێن سالێ و رۆژێن سالێ پەیدا بکەن ژ بەر کۆ ژیانا وان یا گرێدایی وان رۆژان بوو ، ب زانینا کەش و ھەوا و ئەو رۆژێن کۆ دگۆتن ب ( حساب) ن، یان ئەوێن کۆ دھاتنە ھژمارتن ژ رۆژێن سەخت و دژوار ، پێدڤیا وان ب وان ڕۆژا ھەبوو چونکە ل وان ڕۆژانە دچوونە کاروانا و ژمال دەرنەددچوون و دیسان ب ھندەک ڕۆژا ، د زانی دێ گەنگێ ھەتا گەنگێ جۆت و کێلی کەن و ئایا دێ دەخل و دانێ وان ھێت یان نە ؟
و دیسان وەختێن باران بارین و باران برا و چلێ زڤستانێ و ھاڤینێ و چەژن و ھەلکەفتا ، و کارێ ڕەز و باخا و ھەر تشتەکی گرێدای ب وەرزێن سالێ ڤە دزانین .و ھەتا کۆ نەھا ژی حسابدارێ ئێزدی لسەر دەمناسینە ستێر و رۆژ و ھەیڤ و کەش و ھەوای چەژن و ھەلکەفتێن خوە دیار دکەن ..
لفی بابەتی دا دێ دەمناسینە چلێ زڤستانێ دەنە دیارکرن .
چلێ زڤستانێ کۆکا خێر و بەرەکەتێ دڕژینتە سەر روویێ ئەردێ و سەقا ئەردێ دشکێت، و ئەرد سست دبت و خێر و بەرەکەت دچتە ناڤدە ، ھندی زڤستانە ، سڕ و سەرما وات کۆکا چلێ زڤستانێ دەیە.
ئێزدی حسابەکا مەزن بۆ چلێ زڤستانێ داتنێن ، ئەڤ ھەر چل(٤٠) ڕۆژنە ژ زڤستانێ بۆ بارینا بەڤر و بارانا و ھەوایێ سار و سارمەیەکا دژوار بناڤدارە .
چلێ زڤستانێ دەست پێ دکەت ب ھژمارا زاینی ل (٢٥)ێ کانوونا ئێکێ ھەتا (٢)ێ سۆباتێ ، و ب ھژمارا ڕۆژھەلاتی ژ (١١_١٢)ێ کانوونا ئێکێ ھەتا (٢٠)ێ کانوونا دووێ دوماھیکە .
وەکی سەبەقەک ژ قەولێ مەھا دیار دکەت کو چلێ زڤستانێ دکەفتە ھەردوو مەھێن کانوونێ ( کانوونا ئێکێ ، کانوونا دووێ ) ، و ل کۆر قەولێ مەھا دمناسینە چلێ زڤستانێ ب دورستی دێتە نیشان دان لێ ب ھژمارا رۆژھەلاتی .و ئەڤ ل خوارێ سەبەقا قەولی یە :
کانوون دبێژت :
ئەم دوو مەھین پەدشایی کرین خەلات
ل مە دکەڤن چلە و ئەربەعینات
ژ حەدێ وێ یە ل گەل مە بکەلمت سوبات .
و ئەڤ ھەر چل ڕۆژا سەرترین ڕۆژێن سالێ نە .
و ل (١٣)ێ کانوونا مەزن ب ھژمارا ڕۆژھەلاتی ئەرد ل ڤێ ڕۆژێ دا ژ کوژێ بێ دویر کەتنێ ژ رۆژێ یی جەرخا زڤرینا خوە ، بەر ب نێزیک بوونێ ڤی دچت ،لەورا ل سەبەقەکە قەولی دا دبێژن :
ل سێزدەی کانوونێ رۆژێ بەرێ خۆ دا ھاڤینێ ) .
واتایە وێ ڕۆژ درێژ دبن ، و شەڤ ھێدی ھێدی کورت دبن ، و رۆژ بەرڤ باکورێ ئەردێ دچت ل ڤەلڤینە خوە یا دیار چونکی ئەرد دزڤرێتە ڤەلڤینا خوە ل دۆرا رۆژێ ، و ئەڤ ڤەلڤینا ئەم دبینن ل ڕۆژێ دا ، ب راستی ڤەلڤینا ئەردێ یە دورستە ، ل دورماندوری ڕۆژێ دزڤرێت ، و ئەڤ دیاردا شەڤ کورت دبن ، و رۆژ درێژ دبن بەرداومە ھەتا (٢١) ئادارێ ، و شەڤ و ڕۆژ ھندی ئێک دبن ئانکو وەک ھەڤ دبن ب دەمی .و ھەتا چلە ب دوماھیک دێت (٦٠) خولەک دھێتە سەر درێژیا رۆژێ .
و لناڤ ئێزدیان دە ھندەک ژ دیندار و شکەستیێن خودێ لڤان ھەر چل(٤٠)ڕۆژا ڕۆژیا بۆ خودێ دگرن و ژ بەر گۆھرینا سەقا بەرڤ گەرماتیێ ڤە ، دکەنە چەژن و دبێژن چەژنا چلێ زڤستانێ ، و پشتی چەژنێ سەرما و سەقا دونیایێ دشکێت ، و ھەواێ زەپوش دێتە گۆرین و بەرەو گەرماتێی دچت .
و حسابدار دبێژن : ھەر گاڤەکا چلە ب دوماھی ھات ، ( جۆت و کێل) حرام دبێت ، ئانکو توڤ ناھێت .
